Bu bölümde Kızılcabölük’ten yetişmiş meşhur üç Tavas Müftüsü ile ilgili bilgi ve belgelere yer verilecektir. Bu belgeler için Ankara Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi ile halen İstanbul Müftülüğü Arşivinde muhafaza edilen eski Şeyhülislamlığa ait arşivden yararlanılmıştır .
Bilindiği gibi, 1871’den 1961 yılına kadar 90 yıl süreyle beş muhterem zat Tavas Müftülüğü görevini ifa etmiştir. Bunlardan üç tanesi Kızılcabölüklüdür. Bu müftüler şunlardır:
Hacı Yahya Efendi (1871-1876) ve (1890-1909) Uzunpınar Kasabası
Cennetzade Mehmet Tahir Efendi (1910-1921) Kızılcabölük Kasabası’ndan Cezayirlioğlu Hacı İsmail Sıdkı Efendi (1921-1928) Yarangüme Kasabası’ndan Sofuzade Abdülkadir Efendi (1929-1942) Kızılcabölük Kasabası’ndan
Mehmet Fevzi Köseoğlu (1942-1961) Kızılcabölük Kasabası’ndan
Kızılcabölüklü Tavas müftülerini, arşivlerde kendi dosyalarına ait icazetname, sicil özeti, atama kararnamesi vs. gibi kendileriyle ilgili bilgi ve belgeler eşliğinde tanıtalım. Tarafımızdan, belgelerin Arapça olanları tercüme edilmiş, Osmanlı Türkçesiyle yazılmış olanlar da kısmen sadeleştirilerek bugünkü Türk harfleriyle yazılmıştır.
1) Cennetzade Mehmet Tahir Efendi (1876-1921)
Cennetzade Hacı Ali Rıza Efendi’nin oğlu olan Mehmet Tahir Efendi, R.l292 (M.1876)’da dünyaya gelmiştir. İlkin Hanönü Medresesi Müderrisi olan babası Hacı Ali Efendi’den okumuştur. 1318 (I902)’de icazet almıştır. Türkçe, Arapça ve Farsça bilmektedir. 1326 (1910) yılında Tavas Müftüsü olmuştur. 6 Kanun-ı Sani 1337 (6 Ocak 1921)’de vefat etmiştir.Mezarı Kızılcabölük kabristanlığındadır.Yaklaşık 11 sene bu görevde kalmıştır. Tahir Efendi’yle ilgili sicil belgesi ve icazetname (diploma) sureti ekte sunulmuştur.
Tahir Efendi milli mücadelede aktif görev almıştır. 23.3.1919’da ”İzmir Madafaa-İ Hukuk Redd-i İlhak Cemiyeti Kongresi”ne Tavas delegesi olarak katılanlardandır. Kongre karan gereğince teşkilatlandırma yolunda gayret sarfetmiş ve ”Tavas Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin kurucu ve yöneticilerindendir. Tahir Efendi ayrıca ”Denizli Heyet-i Milliyesi”ne ayni ve nakdi yardımlar yapılmasına katkıda bulunmuştur. 28 Temmuz l919’da Tavas’da Tahir Efendi’nin marifetiyle mevcut silahlar toplatılarak Kuva-yı Milliye’ye sevk edilmiştir. Umum Kuva-yı Milliye kumandanı, Denizli Heyet-i Milliyesi’ne gönderdiği yazıda Müftü Tahir Efendi’ye teşekkür etmektedir. (Bkz. Prof. Dr. Nuri Köstüktü, Milli .Mücadelede Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları, Ankara 1999, s. 72 ve 128)
2) Sofuzade Mehmet Abdulkadir Efendi (1864-1942)
Sofuzade İsmail Efendi’nin oğlu olan Mehmet Abdülkadir Efendi R.1280 (M.1864)’de Kızılcabölük’de dünyaya gelmiştir. Denizli Darıviranlı İsmail Efendi Medresesi’nde tahsil etmiş 1313 (I897)’de icazet almıştır.Türkçe ve Arapça bilmektedir. 1315-1330 (1899-1914) seneleri arası Kızılcabölük ‘te kendi adını taşıyan Abdülkadir Efendi Medresesi ‘nde müderrislik etmiştir. 1337-1339 (1921-1923) yılları arası Yarangüme (şimdiki Tavas)’de dersler vermiştir.1341 (I925)’de Denizli Vilayet-i Meclis-i Umumi azalığına seçilmiştir. Vilayet encümen azalığı da yapmıştır. 1928’de seçimle Tavas müftülüğünü kazanmış ve 05.01.1929’da Diyanet İşleri Başkanlığı’nca ataması yapılmıştır. ”Hediyetü’l-Tüllab” (Öğrencilere Hediye) adında matbu Arapça bir gramer kitabının yazarıdır.8 Mart 1942 de vefat etmiştir. Kabri Kızılcabölük kabristanındadır.
Abdülkadir Efendi ile ilgili olarak Diyanet İşleri Başkanlığı arşivinde dosyasında bulunan sicil özeti, müftülük seçimine ilişkin tutanak, zamanın Denizli Valisi Halit Efendi’nin Diyanet İşleri’ne atamaya ilişkin arzı ile Diyanet kararının arzı ve yazdığı eserin kapağının tercümesi ilişiktedir. Belgeler tarafımızdan yeni harflere aktarılmıştır .
3) Köseoğlu Mehmet Fevzi Efendi (1886-1961)
Ali Köse oğullarından Hüseyin Efendinin oğlu olan Mehmet Fevzi Efendi, 12 Ocak 1302 (1886) tarihinde Kızrlcabölük’de dünyaya gelmiştir. Önce Erkli soyadını alan Mehmet Efendi daha sonra Köseoğlu olarak tashih ettirmiştir.
Mehmet Efendi ilkin Kızrlcabölük’te müderris (eski Tavas Müftüsü) Abdülkadir Efendi Medresesi’ne girmiştir. Burada 8 sene okuduktan sonra Yarangüme kasabası Müderris Müftüzade Hacı Ahmet Efendi Medresesi’ne geçmiştir. Daha sonra Denizli Danverenlizade İsmail Efendi Medresesi’nde ikmal- i tahsil eylemiştir.18 yıl tahsil hayatında gerekli aklı ve nakli bilgileri aldıktan sonra ayrıca 1328 (1912) yılında ilk mektep muallimliği belgesi de almıştır. Bütün belgeleri esaret yıllarında kaybolmuştur. İyi derecede Arapça ve Türkçe bilmektedir.
Mehmet Efendi, 1331 (1915)’de İzmir beşinci depo alayında namzet, 1332 (1916)’da zabit vekili, yine aynı sene mülazım-ı sani (teğmen) rütbesiyle görev yapıyor. Meydan muharebelerine fiilen iştirak ederek yaralanıyor. Gösterdiği fedakarlıklardan dolayı madalyalar ile taltif ediliyor. Üsteğmenliğe (mülazım-ı evvel) yükseltiliyor. 1334 (1918)’de esir düşüyor. 1336 (1920)’de esaretten kurtuluyor ve terhis oluyor. 1338 (I922)’de Milli Savunma Bakanlığı emriyle Ankara ‘ da istiklal harbine iştirak ettirilerek talimgah debboy memurluğu ve üsera taburu iaşe zabitliğinde istihdam ediliyor. 1339 (1923)’de terhis oluyor. 1340 (I924)’de Denizli Çakmak Merkez Efendi Mektebi muallimliğine tayin ediliyor. Bilahere Gölemezli Altunbaşak Mektebi muallimliğine naklen tayin oluyor. 1930 yılında bu görevinden ayrılıyor. Kızılcabölük’e geliyor. Kendi işleriyle meşgul oluyor. Bu arada belediye başkanlığına seçiliyor (1930-1932). 1930’da Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği emriyle Tavas Halk Hatibi seçiliyor.
Mehmet Efendi, 30.11.1942’de Müftü Abdülkadir Efendi’nin vefatıyla boşalan Tavas Müftülüğü’ne atanıyor. Bu görevini vefat ettiği 18.4.1964 tarihine kadar sürdürüyor. Mezarı Kızılcabölük kabristanlığındadır .
Mehmet Efendi’nin yayınlanmış ”Tanrı Sözüyle Peygamberler Duası” adlı küçük bir risalesiyle yayınlanmamış -kendi özgeçmişinden anlaşıldığı kadarıyla- ”Mir’atü’I-Feraiz” adlı miras hukukuyla ilgili ve ”Mevzuat-ı Fevzi” adlı uydurma hadisler üzerine manzum ve mensur çalışmaları vardır .
Devamını Arşiv Belgelerinde Kızılcaboluk adlı kitapta bulabilirsiniz
Not: Bu yazı Prof. Dr.İsmail YAKIT Hocamızın yazmış olduğu Arşiv Belgelerinde Kızılcabölük adlı kitabından alınmıştır.